Dobór odpowiedniego sprzętu i urządzeń do pracy w strefach zagrożenia wybuchem jest istotny przede wszystkim ze względu na bezpieczeństwo ludzi znajdujących się w tej przestrzeni. Jakie urządzenia mogą pracować w strefach EX? Czym powinny się wyróżniać?
O czym przeczytasz w tym artykule?
Na hali produkcyjnej przechowywane lub wykorzystywane są materiały i substancje, które bardziej podatne są na zapalenie lub wybuch. Należą do nich między innymi łatwopalne ciecze jak benzyna, rozcieńczalniki, alkohole czy gazy palne jak propan butan czy wodór. Często potencjalne zagrożenie wybuchowe mogą wywoływać unoszące się w powietrzu pyły. W takim środowisku najmniejsze bodźce energetyczne — iskry elektryczne, iskry wytwarzane mechanicznie, iskry elektrostatyczne czy gorące powietrze może stać się źródłem zapłonu, doprowadzić do wybuchu i spowodować bezpośrednie zagrożenie życia pracowników.
Tego typu strefy, w których występuje bezpośrednie lub potencjalne zagrożenie wybuchem, nazywane są strefami EX.
W świetle przepisów prawa przez strefę EX, czyli strefę zagrożoną wybuchem rozumiemy “przestrzeń, w której może wystąpić atmosfera wybuchowa w ilościach wymagających podjęcia specjalnych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy”. [1]
Przez atmosferę wybuchową rozumiemy “mieszaninę z powietrzem, w warunkach atmosferycznych, substancji palnych w postaci gazu, pary, mgły lub pyłu, w której to mieszaninie po nastąpieniu zapłonu spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną jej część”.
Rozporządzenie z 2016 roku oprócz atmosfery wybuchowej wyróżnia również atmosferę potencjalnie wybuchową, czyli atmosferę, która w zależności od warunków lokalnych i ruchowych może stać się wybuchowa.[2]
Strefy EX wydzielone są według różnych kryteriów, do których należą między innymi: podatność substancji do tworzenia atmosfer wybuchowych, stopień emocji gazów i ich rozległości zgodnie z procesem technologicznym. Oznacza to po prostu, że w każdym przedsiębiorstwie należy indywidualnie ocenić stopień zagrożenia na podstawie wielu parametrów związanych z całym procesem produkcji i zastosowaną technologią.
wg Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r.
Przy dzieleniu przestrzeni zagrożonych wybuchem, pracodawca powinien uwzględniać warstwy, osady pyłu i nagromadzony pył, jako źródła mogące potencjalnie wytwarzać atmosferę wybuchową.
W celu zminimalizowania zagrożenia wszystkie urządzenia i sprzęt, który wykorzystywany jest w tego typu strefach, musi wyróżniać się określoną konstrukcją i parametrami pozwalającymi na uniknięcie zapłonu atmosfery wybuchowej i zapewniającymi bezpieczeństwo pracowników.
Konstrukcja urządzeń musi być tak zaprojektowana, aby:
Wytyczne te dotyczą różnego typu sprzętu — maszyn produkcyjnych, elementów instalacji, a także komputerów przemysłowych i innego typu urządzeń mobilnych stosowanych w przedsiębiorstwie (np. radiotelefony, skanery kodów kreskowych, tablety przemysłowe czy kolektory danych).
Wybór odpowiedniego urządzenia zależy od warunków, w jakich będzie wykorzystywany.
Unijna dyrektywa ATEX 94/9/WE, dotycząca urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem wymienia dwie kategorie urządzeń. [4]
O ile pierwsza grupa jest bardzo zawężona i dotyczy głównie przemysłu wydobywczego, to w drugiej grupie znajdą się praktycznie wszystkie pozostałe sektory i stosowany w nich sprzęt. Urządzenia w tej drugiej grupy podzielono również na różne kategorie w zależności od stopnia, a także charakteru zagrożenia wybuchowego. Poszczególne kategorie przedstawia poniższa tabela.
Oczywiście nie musimy przekopywać się przez wszystkie przepisy dotyczące konstrukcji i wymogów urządzeń dostosowanych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Spełnienie tych norm spoczywa na barkach producentów specjalizujących się w ich budowie. Szczegółowe informacje na temat zawarte są w załączniku nr 2 Rozporządzenia ministra rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej.
Do klienta poszukującego urządzeń przeznaczonych do pracy w przedsiębiorstwie w warunkach wybuchowych ważne jest specyfikacja i oznaczenia, jakie znajdują się na produkcie. To one dają nam informacje wskazujące na jego zastosowanie w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Pierwszym etapem jest gruntowne przeanalizowanie warunków pracy i wymogów, jakie musi spełniać urządzenie. Na tej podstawie będziemy mogli wybrać sprzęt, który umożliwia bezpieczną pracę w strefie zagrożonej wybuchem.
Zgodnie z ustawodawstwem polskim i unijnym na każdego typu sprzęcie do strefy EX powinno znaleźć się odpowiednie oznaczenia.
Wg normy PN-EN-60079-0-2013 producent powinien jeszcze umieścić:
Podstawowe oznaczenie ATEX składa się z następujących elementów:
Podstawowe oznaczenie informujące, że dane urządzenie zgodny jest ze wszystkimi normami obowiązującymi w Unii Europejskiej tzw. „Nowego Podejścia”.
Jednostka notyfikowana to niezależna instytucja oceniającą zgodność norm urządzenia. Każda Jednostka Notyfikowanej posiada nadany przez ministra numer identyfikacyjny.
Charakterystyczny symbol EX w sześciokącie stosowany dla urządzeń i systemów ochronnych, a także ich części i podzespołów.
Określenie grupy, w jakiej znajduje się dane urządzenie ze względu na zastosowanie.
Kategoria, w jakiej znajduje się dane urządzenie zgodnie z rozporządzeniem M1 i M1
Wskazanie typu ochrony przeciwwybuchowej zastosowanej w urządzeniu wg odpowiednich norm.
Rodzaje budowy przeciwwybuchowej zgodnie z [N-4]:
Urządzenia z grupy drugiej „d”, „i”, „nC” oraz „nL” mogą zostać podzielone na dodatkowe podgrupy ze względu na Charakter gazów.
Oznaczenie EX informuje o maksymalnej temperaturze powierzchni urządzenia. W przypadku, gdy jest on zależna od pompowanej cieczy, jest oznaczony X.
Specyfikacja ATEX może również określać zakres temperatur otoczenia dla „bezpiecznej” pracy, np. +1°C < Otoczenia <40°C. Tam, gdzie nie jest to wymienione, przyjmuje się, że wynosi od -20°C do +40°C.
Przed zakupem sprzętu do zastosowań w strefach EX należy bardzo szczegółowo przeanalizować parametry i przyjrzeć się wszystkim oznaczeniom, jakie znajdują się na urządzeniu. Ogólnie rzecz biorąc wybierając urządzenie do pracy w strefach zagrożonych, lub potencjalnie zagrażające wybuchem należy sprawdzić, czy:
Zapraszam do kontaktu telefonicznego ze mną pod numerem +48 515 135 478 lub mailowego pod adresem pt@sebitu.pl. Dobiorę dla Ciebie urządzenia z wymaganymi certyfikatami do pracy w strefach ex.
Materiały źródłowe: